Türkiye geçtiğimiz 25 yılda iki kez acı bir şekilde deneyimlediğimiz üzere dünyanın en ciddi deprem bölgelerinden birisi. 1999 yılında Kocaeli ve Düzce'de, 2023 yılında ise Kahramanmaraş ve Elbistan'da yaşanan depremler, Türkiye'deki aktif fay hatları ve bu fay hatlarının geçtiği şehirler için acil önlemler alınması gerektiğini gözler önüne serdi.
Türkiye'deki Aktif Fay Hatları Hangileri?
Özellikle iki fay hattı Türkiye için ölümcül tehlike içerdiğini sık sık göstermiştir: Kuzey Anadolu Fay Hattı ve Doğu Anadolu Fay Hattı. Kamuoyu tarafından kısaca "KAF" ve "DAF" olarak bilinen bu fay hatlarının varlığı Cumhuriyet döneminde usta jeologlar tarafından keşfedilmiştir.
Türkiye'nin üstünde bulunduğu Anadolu coğrafyası Asya ve Avrupa kıtalarını birbirine bağlamaktadır. Oluşumu dünyanın en eski dönemine dayanan Anadolu, bu nedenle de dünyanın önemli deprem bölgelerinden birisidir.
Deprem gerçeğiyle hem Osmanlı Devleti döneminde, hem de Türkiye Cumhuriyeti döneminde sık sık karşılaşan Anadolu, onlarca şehrin tekrar tekrar yıkılıp yeniden yapılmasına da şahitlik etmiştir.
Türkiye son dört yılda pek çok büyük deprem yaşamıştır. 2020 yılında Elazığ ve Ege Denizi depremleri, 2022 Düzce depremi, 2023 Kahramanmaraş, Elbistan ve Hatay depremlerinin her biri deprem gerçeğini bizlere hatırlatmıştır.
Bu depremlerden özellikle Kahramanmaraş ve Elbistan depremleri ülkemizi ciddi şekilde etkilemiştir. 6 Şubat 2023 tarihinde birkaç saat aralıkla gerçekleşen 7.8 ve 7.5'lik iki deprem, 50.000 kişinin vefatı ve pek çok şehrin tam anlamıyla harabeye dönmesi ile sonuçlanmıştır.
Türkiye'deki aktif fay hatları, bizlere benzer tehlikelerle karşı karşıya olduğumuzu hatırlatmaktadır. Şimdi gelelim bu fay hatlarına ve fay hatlarının etkilediği şehirlerimize...
Batı Anadolu Fay Hattı
Batı Anadolu Fay Hattı, son elli yılda oldukça şiddetli depremlere sahne olmuş aktif bir fay hattıdır. Ege bölgesinin büyük bölümünü ve Marmara bölgesinin de bir kısmını kaplamaktadır.
Kısa atımlı bir fay hattı konumundadır. Ege Bölgesi'nde birbirini izleyen dağların ve ovaların bulunması, bu fay hattının vakti zamanında gösterdiği hareketliliktir.
Batı Anadolu Fay Hattı üstünde sırasıyla Ayvalık, Dikili, İzmir, Aydın, Denizli, Isparta ve Akşehir yer almaktadır. Fay hattı, Konya'dan Balıkesir'e uzun bir bölgeyi kapsamaktadır.
Türkiye'deki aktif fay hatları arasında bulunan BAF'ın üstünde dokuz ayrı ufak fay hattı yer alır:
- Fethiye-Burdur Fayı
- Gökova Grabeni
- Knidos (Cumalı, Yakköy) Fayı
- Büyük Menderes Grabeni
- Yavansu Fayı
- Küçük Menderes Fayı
- Gediz Grabeni
- Simav Grabeni
- Eskişehir Fayı
Batı Anadolu Fay Hattı üstünde son elli yılda gerçekleşen büyük depremler şu şekildedir:
|
1970 Gediz depremi |
7.2 |
1.086 ölü, 1.260 yaralı |
|
1995 Dinar, Afyon depremi |
6.1 |
90 ölü |
|
2002 Sultandağı, Afyon Depremi |
6.5 |
42 ölü |
|
2011 Simav, Kütahya Depremi |
6.8 |
2 ölü, 122 yaralı |
|
2014 Ege Denizi depremi |
6.9 |
266 yaralı |
|
2020 Ege Denizi depremi |
6.9 |
119 ölü, 1.053 yaralı |
|
2022 Buca depremi |
4.9 |
2 ölü |
1970 Gediz Depremi'nde Gediz kenti büyük hasar görmüştür. Bu nedenle şehir merkezi taşınmıştır.
Doğu Anadolu Fay Hattı
Doğu Anadolu Fay Hattı son yıllarda en sık konuşulan fay hatlarından birisidir. Nitekim kırılabileceğine yönelik uzun süredir uyarılar yapılmaktaydı. Ancak bu uyarıların hiçbiri dikkate alınmadı.
Sonuç ise maalesef 6 Şubat 2023 depremleri oldu. Kahramanmaraş ve Elbistan merkezli iki büyük depremde 50.000 insan hayatını yitirdi. On şehir depremden etkilendi. Kahramanmaraş ve Hatay kentleri büyük hasar gördü.
1970'lerde varlığı kanıtlanan DAF, en son 1100'lü yıllarda büyük hareketlilik göstermişti. 900 yıllık sessizliğinin bozulduğu 6 Şubat depremleri, hepimiz için büyük bir ders oldu.
Kuzey Anadolu Fay Hattı
Türkiye'nin büyük kısmını kaplayan bir fay hattıdır ve bizlere Anadolu bölgesinin oluşumu, yer şekilleri ve tarihi hakkında büyük bilgi verir.
Amerika Birleşik Devletleri'ndeki San Andreas Fayı'na benzetilen KAF, son yüz yıldır hareket halindedir. İlk olarak 1929 Suşehri Depremi ile yıkıcılığını gösteren KAF, 1939 Erzincan Depremi'nde ülke tarihinin en büyük depreminin yaşandığı fay hattıdır.
Keşfedilmesinin ardından periyodu bulunan Kuzey Anadolu Fay Hattı'nın doğudan batıya hareket gösterdiği tespit edilmiştir. Bu tespit nedeniyle fay hattının İstanbul'da büyük bir depreme yol açabileceği düşüncesi mevcuttur.
Kuzey Anadolu Fay hattı üstünde gerçekleşen büyük depremler şu şekildedir:
|
1929 Suşehri, Sivas |
6,1 |
64 ölü, 72+ yaralı |
|
1939 Erzincan |
7,9 |
32.700+ ölü, 100,000+ yaralı |
|
1942 Niksar–Erbaa |
7,0 |
~3.000 ölü |
|
1943 Tosya–Ladik |
7,2 |
2.824 ölü |
|
1944 Bolu–Gerede |
7,2 |
3.959 ölü |
|
1951 Kurşunlu |
6,9 |
50 ölü, 3.354 yaralı |
|
1957 Abant |
7,1 |
52 ölü |
|
1966 Varto |
6,9 |
2.394 ölü, 1.489 yaralı |
|
1967 Mudurnu |
6,8 |
86 ölü, 332 yaralı |
|
1992 Erzincan |
6,8 |
498+ ölü, 2.000+ yaralı |
|
1999 Gölcük |
7,4 |
17.118+ ölü, 43.953+ yaralı |
|
1999 Düzce |
7,5 |
845+ ölü, 4.948 yaralı |
|
2022 Düzce |
6,0 |
2 ölü, 80 yaralı |
Türkiye'deki Diğer Aktif Fay Hatları
Türkiye'deki aktif fay hatları arasında en büyük önemi BAF, DAF ve KAF taşımakta. Ancak dört önemli fay hattı daha mevcut.
Bu faylar şu şekildedir:
- Ecemiş Fayı
- Havran-Balıkesir Fay Hattı
- Ölü Deniz Transform Fayı
- Sürgü Fayı
