Diyarbakır mutfağının en eski ve sevilen yemeklerinden biri olan Xilorik, bölgenin kültürel mirasını ve lezzet zenginliğini yansıtan özel bir yemektir. Her ne kadar Türkiye'nin çeşitli bölgelerinde benzer tariflerle yapılsa da, Xilorik, Diyarbakır'ın kendine özgü baharatları ve malzemeleri ile farklılaşır. Bu yemeğin en önemli bileşenleri arasında sumak ve Reyhan bulunur; bu iki malzeme yemeğe karakteristik tadını verir.
Xilorik, aslında yokluk zamanlarından kalma bir yemektir. Az malzeme ile büyük lezzetler yaratmanın ustaca bir örneği olan bu yemek, çok bulgur ve az kıyma ile yapılır. Günümüzde, bazı varyasyonlarında nohut, et veya tavuk eklenebilse de, orijinal tarifte bu malzemeler yer almaz.
Orijinal xilorik tarifi
Toplar için malzemeler:
- 1 kase kısırlık bulgur
- 1 fincan irmik
- Reyhan
- Toz kırmızı biber
- Pul biber
- 1 yemek kaşığı biber salçası (hamur için)
- 150 gram yağsız kıyma
Salçalı suyu için malzemeler:
- 1 adet kuru soğan
- 1 yemek kaşığı domates salçası
- 1 yemek kaşığı biber salçası
- 1 çay bardağı top sumak (3 su bardağı kaynar su ile demlenecek)
- 1 litre kaynar su
Hazırlanışı:
Topların hazırlanışı:
- Bulgur ve irmik 1 kase kaynar su ile demlenir.
- Demlenen karışım, biber salçası, baharatlar ve kıyma ile iyice yoğrulur.
Karışımdan misket büyüklüğünde toplar yuvarlanır.
Salçalı suyun hazırlanışı:
- Kuru soğan ince doğranır ve kavrulur.
- Üzerine domates ve biber salçası eklenerek kavurmaya devam edilir.
- Demlenmiş sumak suyu ve 1 litre kaynar su eklenir.
Pişirme:
- Hazırlanan su karışımına yuvarladığınız bulgur topları eklenir.
- Kısık ateşte yaklaşık 20 dakika pişirilir.
Xilorik’in özelliği ve önemi
Xilorik, özellikle kış aylarında Diyarbakır sofralarının vazgeçilmezlerinden biridir. Hem doyurucu hem de besleyici olan bu çorba, tarihi boyunca halkın zor zamanlarda dahi büyük lezzetler yaratabildiğinin bir kanıtıdır. Xilorik, bu yönüyle sadece bir yemek olmanın ötesinde, kültürel bir miras niteliği taşır.