HABER - Ali Çekdar KORKMA
Zazaların Kürt olup olmadığı yönündeki tartışmalar yıllardır sürerken, tarihsel belgeler ve dilbilimsel çalışmalar bu konuda net veriler sunuyor. Zazalar, Kürt halkının etnik ve kültürel çeşitliliği içinde yer alan, Kürt kimliğine sahip bir topluluktur. Zazaca ise Kürtçenin lehçelerinden biri olarak kabul edilir ve bu durum bilimsel araştırmalarla da desteklenmektedir.
Kürtçenin üç temel lehçesi bulunur: Kurmançça, Soranca ve Zazaca. Her üçü de Hint-Avrupa dil ailesinin İrani koluna bağlıdır. Zazaca, bazı yapısal farklılıklar barındırsa da, Kürtçenin kuzey koluna ait doğal bir lehçedir.
Dilbilimcilerin çoğunluğu, Zazaca’yı Kürtçeden ayrı bir dil olarak değil, Kürtçenin tarihi gelişimi içinde farklılaşmış bir varyant olarak değerlendirmektedir.
Muş Alparslan Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Abdullah Kıran'a göre "Zazalar Kürt mü" sorusu, "en az Türkmenler Türk mü" sorusu kadar saçma. Zazalar dil yapısı olarak kesinlikle Kürt.
Zazaların Kürt olmadığına ilişkin ilk savların 1980'den sonrasına dayandığını belirten Kıran, "80 öncesinde böyle bir şey yoktu. Hiçbir bilim adamı veya coğrafyacı Zazaları farklı bir halk olarak değerlendirmedi. Hepsi Zazaları Kürt halkının bir bileşeni olarak görmüştür" dedi.
ZAZALARIN TARİHİ VE KÜRT KİMLİĞİYLE BAĞI
Zazalar, özellikle Tunceli, Bingöl, Elazığ ve Diyarbakır gibi illerde yaşayan ve yüzyıllardır Kürt kimliğiyle özdeşleşen bir topluluktur. Kürt isyanlarında ve kültürel hareketlerde aktif rol alan Zazalar, Kürt halkının toplumsal mücadelesinde önemli bir yere sahiptir. Bu tarihsel ortaklık, dilsel ve kültürel birlikteliği daha da pekiştirmiştir.
ZAZACA KÜRTÇENİN LEHÇESİ MİDİR?
Zazaca’nın Kürtçeyle ilişkisi, dilsel karşılaştırmalarla açıkça ortaya konmaktadır. Fiil yapıları, köken kelimeler ve cümle kurulumları açısından Kürtçeyle birçok ortaklık gösteren Zazaca, Kurmançça ve Soranca’dan bazı farklılıklar taşısa da aynı kökene bağlıdır. Karşılıklı anlaşılabilirliğin sınırlı olması, lehçe farkının doğal bir sonucudur ve bu durum, Zazaca’nın Kürtçeden tamamen bağımsız bir dil olduğu anlamına gelmez.
KİMLİK TARTIŞMALARI VE POLİTİK YAKLAŞIMLAR
Bazı çevreler, Zazaları Kürtlerden ayrı bir halk olarak tanımlamaya çalışmakta ve bu iddialarını Zazaca’nın yapısal farklılıklarına dayandırmaktadır. Ancak bu tür görüşlerin, bilimsel dayanağı yoktur.
Zazaların önemli bir kısmı kendisini Kürt olarak tanımlamakta, kültürel bağlarını Kürt kimliği üzerinden kurmaktadır.
Zazaca’nın ayrı bir dil olarak görülmesi gerektiğini savunanlar olsa da, bu yaklaşım Kürt halkı içindeki lehçe çeşitliliğini göz ardı etmektedir.
Lehçeler arasındaki fark, etnik köken farkı anlamına gelmemektedir. Tıpkı Kurmançça konuşan biriyle Soranca konuşan birinin Kürt olması gibi, Zazaca konuşan bireyler de, Kürt kimliğinin bir parçasıdır.
