AMED TIMES - İran'da Cumhurbaşkanlığı seçimlerini reformist aday Mesud Pezeşkiyan kazandı. Peki yeni Cumhurbaşkanı Mesut Pezeşkiyan kimdir? Mesut Pezeşkiyan İran’da neler yapacak? merak edilen soruların cevaplarını sizin için derledik.
Eski bir Sağlık Bakanı ve kalp cerrahı olan Mesud Pezeşkiyan, İran'ın yeni Cumhurbaşkanı oldu.
Cuma günü düzenlenen Cumhurbaşkanlığı seçimlerinin ikinci turunda Said Celili'den daha fazla oy alarak İran'ın 9'uncu Cumhurbaşkanı oldu.
Batı ile nasıl ilişkiler kuracak?
Peki "Batı ile iyi ilişkiler kurulması gerektiğini" savunan eski bir kalp cerrahı Mesud Pezeşkiyan kimdir? sorularının cevabı sizlerle.
Kendisini "Reformist siyasetçi" olarak nitelendiren Mesud Pezeşkiyan, 29 Eylül 1954'te İran'ın Batı Azerbaycan eyaletinde,
İran'daki Kürtler için özel anlam ifade eden Mahabad kentinde dünyaya geldi ve 69 yaşındadır.
Tebriz Üniversitesi Tıp Fakültesi'nden mezun olan Pezeşkiyan'ın soy ismi, Farsçada "Doktorlar" anlamına gelmektedir.
Ülkede uzun yıllar kalp cerrahlığı yaptıktan sonra, yüz binlerce insanın hayatını kaybettiği 1980-1988'de İran-Irak Savaşı'nda tabiplik yaptığı biliniyor.
1985'te pratisyenliği, savaştan sonra genel cerrahi eğitimini tamamlayan Pezeşkiyan, 1993'te uzmanlığa yükselirken, 1994-1999'da, 5 yıl boyunca lisans ve uzmanlık eğitimini tamamladığı Tebriz Üniversitesi'nde Rektör olarak görev yaptı.
Eşi kimdir, kaç çocuğu var?
Pezeşkiyan'a dair saklı kalmış, fakat İran'da geniş kitlelerin sevgisini kazanmasına yol açan bir diğer olay ise, 1994'te, bir trafik kazasında eşini ve oğlunu kaybetmesiydi. Kazadan sonra iki oğlunu ve bir kızını tek başına büyütmüş, bir daha evlenmemişti.
O dönem 40 yaşında olan genç bir rektörün, eşine duyduğu sevgisi ve göstermiş olduğu fedakarlık, Pezeşkiyan'ın ülke genelinde tanınmasının ve saygı duyulmasının lokomotifi oldu.
Kaç sane bakanlık görevini yürüttü?
Siyaset dünyasına attığı ilk adım ise, İran'ın 5'inci Cumhurbaşkanı Muhammed Hatemi'nin görevlendirmesiyle oldu. 1997'de bir yandan Tebriz Üniversitesi Rektörlüğüne devam eden Pezeşkiyan, o yıl Sağlık Bakanı Yardımcılığı rolünü de üstlendi. 2001'de Sağlık Bakanı olurken, bu görevi 2005 yılına kadar, yani Hatemi'nin Cumhurbaşkanlığını devrettiği güne kadar devam ettirdi.
İran'daki özgürlükler ve insan hakları konusunda görüşü nedir?
2008'de, İran'daki Türkleri temsilen Tebriz Milletvekili olarak Meclis'e girdi. 16 yıl boyunca koltuğunu koruyan Pezeşkiyan, Meclis'teki konuşmalarında Batı ile iyi ilişkiler kurulması gerektiğini, 2018'de sona eren nükleer anlaşmaya tekrar geri dönülmesini, İran'daki özgürlükleri ve insan haklarını gündeme taşıdı.
Pragmatik bir dış politika zemini oluşturup, 2016'da, Amerika Birleşik Devletleri (ABD), Çin, Rusya, İngiltere, Fransa ve Almanya ile imzalanmış, ABD Başkanı Donald Trump'ın talimatıyla 2018'de sona ermiş nükleer anlaşamaya geri dönülmesini hedefliyor.
Fakat ülkenin hızla geliştiği düşünülen nükleer çalışmalarında ve İran'ın Ortadoğu'daki faaliyetleri üzerinde etkili olamayacağı söyleniyor. Bu gibi kritik öneme sahip politikalarda son yetkinin Dini Lider Ali Hamaney'in iki dudağı arasında olduğu kabul edilmiş bir gerçek.
Pezeşkiyan da şu ana kadar katılmış olduğu tüm televizyon programlarında, basın mensuplarına verdiği demeçlerde, ikili mülakat ve röportajlarda İran'ın teokratik yönetimine karşı çıkmayacağını, Hamaney'e sadık kalacağını birden fazla defa dile getirdi.
Mahsa Jîna Emini protesoları ve başörtü konusunda ne düşünüyor?
İran'da Eylül 2022'de 22 yaşındaki Mahsa Jîna Emini'nin 'ahlak polisi' tarafından 'zorunlu başörtüsü kuralına uymadığı' gerekçesiyle gözaltına alınması ve polis nezaretinde hayatını kaybetmesinin ardından devlet televizyonunda katıldığı bir programda konuşan Mesud Pezeşkiyan, kadınlara zorunlu başörtüsü yasasından kaynaklı müdahalelerin durumu kötüleştirdiğini ve sona erdirilmesi gerektiğini söyledi.
Pezeşkiyan, "Biz çocuklarımızın iffetli olmasını istiyoruz ancak bu davranışlar onları dinden uzaklaştırıyorsa bu yöntemi sürdürmemeliyiz" dedi.
Mesut Pezeşkiyan İran’da neler yapacak?
ABD yaptırımlarından ötürü gün geçtikçe bozulan ekonomiyi düzeltip, toplumsal refahı arttıracağına, Mayıs ayındaki helikopter kazasında hayatını kaybeden Cumhurbaşkanı Reisi gibi kılık-kıyafet kısıtlamasını öngören yasalar getirmeyeceğine dair söz veren reformist lider, "Vaatlerimi yerine getiremezsem siyasete de devam etmem" diyor.
2013 ve 2021'de iki kez Cumhurbaşkanlığı başvurusu Anayasayı Koruyucular Konseyi tarafından reddedilen Pezeşkiyan, Mahsa Amini protestolarına yönelik yaptığı bir açıklamada, başörtüsü yasasının sona ermesi gerektiğini söylemişti. Yerel kaynaklara konuşan lider, "Biz çocuklarımızın iffetli olmasını istiyoruz ancak bu davranışlar onları dinden uzaklaştırıyorsa bu yöntemi sürdürmemeliyiz." demişti.
Pezeşkiya'nın vaatleri neydi?
Eski cumhurbaşkanları Muhammed Hatemi ile Hasan Ruhani, eski dışişleri bakanı Muhammed Cevad Zarif gibi isimlerin açık desteğini alan Pezeşkiyan, seçim kampanyalarında, ülkedeki etnik ve mezhebi ayrımcılık ile zorunlu başörtüsü sorununa vurgu yaptı. Ekonomi ile adalet konusundaki sorunları çözeceğinin de vaadini verdi.
İnternet yasaklarını da büyük oranda kaldıracağının sözünü veren Pezeşkiyan, iç ve dış politikada önemli reformlar ve Batı ile daha iyi ilişkilerin kurulması gerektiğini belirtti.
Pezeşkiyan, seçimin ilk turu öncesinde diğer beş adayla birlikte katıldığı canlı münazarada da internet yasaklarının kriz zamanlarında olabileceğini ancak normal koşullarda halka zarar verdiğini belirtmişti. Pezeşkiyan, "Cumhurbaşkanı olursam internetteki birçok yasak ve kısıtlamayı kaldıracağım" taahhüdünde bulunmuştu.
Pezeşkiyan, ülkedeki kadınlara dayatılan zorunlu başörtüsü uygulamasına ilişkin olarak ise "Nasıl daha önce kadınlarımızdan başörtüsünü alamadılarsa şimdi biz de kadınlara zorla başörtüsü taktıramayız" ifadesini kullanmıştı.
Pezeşkiyan, 2005'ten sonra İran'da cumhurbaşkanı seçilen ilk reformcu isim oldu.