AMED TIMES - İran da bulunan Tebriz Merkez Kütüphanesi, dünyanın en eski İncili olarak kabul edilen "Resullerin İncili"ne ev sahipliği yapmaktadır. Eski Süryanice dilinde yazılmış bu eşsiz eser, Hristiyanlık tarihinin en eski el yazmalarından biri olarak kabul edilir.
Paha biçilemeyen bu İncil bir zamanlar İran’ın milli parasının desteklerinden biri olarak kabul ediliyordu. Eser, Tebriz Merkez Kütüphanesi'nin el yazmaları bölümünde yer almaktadır.
En eski İncil
Amed Times olarak konuyla ilgili görüşlerine başvurduğumuz Süryani Dili ve Kültürü uzmanı Malfono Yusuf Begtaş söz konusu eserle ilgili şu değerlendirmelerde bulundu:
"Sözünü ettiğiniz Tebriz Kütüphanesindeki “Resullerin İncili’ adlı eserden haberdarım elbet. Hatta İranlılar bu eserin 1 adet prestij baskısını 2023 yılında İran’ın Lübnan Büyükelçisi aracılığıyla Cebel Lübnan Metropolit Mor Theofilos George Saliba’ya hediye etmiştiler. Eserin kopyasını incelediğimiz kadarıyla bunun kadim Estrangelo hatttıyla yazıldığını görüyoruz. Estrangelo, İsa Mesih'ten sonraki dönemde, Süryanice yazılarının en önemlisidir. Bu yazı stili diğer bilinen adlarıyla "Açık stil" ya da "Urfa yazısı" olarak ortaya çıkmıştır. Bu yazı şekli, M.S. 3. Yüzyılın başlarında Pavlus Bar Arko adındaki Urfalı bir kişi tarafından geliştirilmiştir. Estrangelo yazısı Arapça Kufi yazısının da kökeni olarak kabul edilir. Günümüze kadar gelen el yazmalarının çoğu, Estrangelo hattıyla yazılmıştır. Bu yazı şekli 12. Yüzyıla kadar aralıksız kullanılmıştır. Süryanice'de kullanılan ikinci yazı şekli ise kullanım kolaylığı nedeniyle Estrangelo yazısıyla karışık olarak kullanılan ve 9. Yüzyılda geliştirilen "Batı Süryanicesi" olarak bilinen yazıdır. Bu yazı 12. Yüzyılda Estrangelo yazısından yavaş yavaş ayrılmıştır. "Serto" ismiyle tanımlanan bu yazı, geçmişte olduğu gibi bugün de genellikle düz yazı yazımında kullanılmaktadır. Artık Estrangelo yazısı ise sadece konu başlıklarını süslemede ve süs yazısı olarak kullanılmaktadır.
"Bu eser ilk peşitto metinlerinden birisidir"
Begtaş değerlendirmelerinde, "Dolaysıyla eser hem Estrangelo hattıyla yazılmış hem de ilk dönem peşitto nüshalarından olması bakımıyla dikkate değerdir. Peşitto kutsal kitap ve metinlerin Grekçeden ilk dönem Süryani diline yapılan literal çevirilerine denir ki Kutsal Kitap çalışmalarında oldukça önemli bir işlevdir, dolaysıyla bu eserle ilgili İranlıların göremedikleri hususta tam burası sanırım. Zira bu eser ilk peşitto metinlerinden birisidir aynı zamanda. İranlılar bu hususu görememişler sanırım. Ayrıca bu yazı İranlı yetkililerin dediği gibi öyle pek bilinmeyen bir yazı da değildir. Bizim Turabdin-Gozarto (Midyat-Cizre) hattında söz konusu metni rahatlıkla okuyup anlayabilecek yüzlerce gencimiz var. Bu hat bizim kiliselerdeki edebi dilimizle aynı hattır buyurun açın size günlük okur gibi okuyayım. Ancak eserle ilgili spekülatif bilgilerde olabilir. Daha fazla incelenmesi gerektiğini düşünenlerdenim. Böyle bir imkân verilirse bir uzman olarak ben bile incelerim" ifadelerini kullandı.
Malfono Yusuf Beğtaş, "Süryani hristiyan dünyasının terminolojisinde "Resullerin İncili" diye bir tabir yok. İncil var, İncil'in farklı çevirileri var. Bu çevirilerin en önemlisi ve en eskisi Peşitto çevirisidir" dedi.
İran basınında bu pahabiçilmez eserle ilgili şu bilgilere yer veriliyor
"Resullerin İncili", eski Süryanice dilinde ve Estrangelo yazı şekliyle, balık derisi üzerine yazılmıştır. Kullanılan yazı türü, dünyadaki en eski ve özgün yazılardan biri olarak kabul edilmektedir. İncil’in İran’a giriş tarihi ve şekli net olarak bilinmemektedir; ancak, 80 yıl önce kitabı elinde bulunduran kişi, bu eseri satmak istemiş, bu durum hükümet tarafından fark edilince engellenmiştir. Eser, Azerbaycan Eyaleti Derneği’ne ve ardından Tebriz Milli Kütüphanesi’ne devredilmiştir.
İncil, yaklaşık 800 yıl önce Batı Azerbaycan'ın Muşabad köyünde, Davud bin Melik Şah tarafından restore edilmiştir. Yakın zamanda ulusal kayıtlara geçen bu eser, başlangıçta Kutsal Kitap’ın bir parçası olarak düşünülmüştü. Ancak, Avrupalı uzmanlar tarafından yapılan araştırmalar, bu kitabın dünyanın en güvenilir ve en eski İncillerinden biri olduğunu doğrulamıştır. Doğu Azerbaycan Halk Kütüphaneleri Genel Müdürü Manuçer Caferi, Vatikan temsilcilerinin bu İncili satın almak için Tebriz kütüphanesine birçok teklif sunduklarını ve açık çekle ödeme yapmaya hazır olduklarını belirtmiştir.
