Türkiye, dünyanın en ciddi deprem bölgelerinden birisi. 1999 yılında Kocaeli ve Düzce'de, 2023 yılında ise Kahramanmaraş ve Elbistan'da yaşanan depremler, Doğu Anadolu Fay Hattı ve Kuzey Anadolu Fay Hattı gibi diğer fay hatları için acil önlemler alınması gerektiğini gözler önüne serdi.
Doğu Anadolu Fay Hattı -kısaca DAF- son otuz yıldır harekete geçtiğini söyleyebileceğimiz bir fay hattıdır. Bunun sebebi, fay hattının 1100'lü yıllardan beri kırılmamış olmasıydı. Deprem uzmanları, başta Naci Görür, bu fay hattı hakkında kırılabilir uyarısı yapmaktalardı. Bu uyarılar geçtiğimiz birkaç sene içinde tek tek gerçeğe dönüştü.
Doğu Anadolu'da bulunan fay hattı özellikle üstünden büyük iller geçmesi nedeniyle merak edilen bir fay hattı. Biz de bu yazımızda bu fay hattı üstünden hangi illerin geçtiğini ve DAF tarihinde yaşanan büyük depremleri derledik.
Doğu Anadolu Fay Hattı Nedir?
Doğu Anadolu Fay Hattı geçmişte neredeyse hiç bilinmeyen, Cumhuriyet döneminde yaygınlaşan jeoloji araştırmalarının bir sonucu olarak 1970'lerde varlığı bilimsel olarak kanıtlanmış bir fay hattıdır.
DAF ilk olarak 22 Mayıs 1971 Bingöl Depremi sonrası gündeme geldi. 6.8 büyüklüğündeki bu deprem, varlığı 1948 yılında bilimsel olarak kanıtlanan Kuzey Anadolu Fay Hattı'nın güneybatısında meydana geldi.
Bingöl Depremi sonrası jeologlar Kuzey Anadolu Fay Hattı'nın bitişini bulduklarını ve bitim noktasından İskenderun Körfezi'ne kadar uzanan bir diğer fay hattıyla karşı karşıya oldukları teorisini ortaya attılar.
Bu teori, jeoloji haritalarında yer alan diğer ufak fay hatlarının yaptığı uzantılar ile kanıtlandı ve Bingöl'ün Karlıova ilçesinden başlayarak İskenderun Körfezi'nin ötesine, Ölü Deniz Çöküntüsü olarak bilinen bölgeye kadar uzanan Doğu Anadolu Fay Hattı haritası resmen çizildi.
Fay hattı hakkında yapılan araştırmalar, bu fay hattında 1100'lü yıllardan bu yana herhangi bir depremin gerçekleşmediğini ve yakın zamanda Doğu Anadolu Fay Hattı'nın kırılabileceğini gözler önüne sermekteydi.
Doğu Anadolu Fay Hattı Deprem Listesi
Doğu Anadolu Fay Hattı, özellikle son 25 yıldır ciddi depremlere sahne olmuştur. 6 Şubat 2023 tarihinde gerçekleşen ve dünyaca ünlü jeologlar tarafından yüzyılın felaketi olarak adlandırılan 7.8'lik Kahramanmaraş ve 7.5'lik Elbistan depremleri de Doğu Anadolu Fay Hattı üstünde gerçekleşmiştir.
Doğu Anadolu fay hattı üstünde gerçekleşen son depremler şunlar:
- 1998 Adana-Ceyhan Depremi
- 2003 Bingöl Depremi
- 2004 Sivrice Depremi
- 2005 Malatya Depremi
- 2007 Elazığ Depremi
- 2010 Elazığ Depremi
- 2020 Elazığ Depremi
- 2023 Kahramanmaraş Depremi
- 2023 Elbistan Depremi
- 2023 Hatay Depremi
Doğu Anadolu Fay Hattı Nereden Geçiyor?
Doğu Anadolu Fay Hattı'nın bulunması temelde Kuzey Anadolu Fay Hattı'nın bulunmasına dayanır. 1971 Bingöl Depremi, KAF'ın güneybatısında gerçekleşmiş ve bu nedenle yeni fay hattı bulunmuştur.
Dolayısıyla Doğu Anadolu Fay Hattı nerede sorusu büyük önem taşıyor. DAF zonu nerede sorusunun cevabı aşağıdaki gibidir:
- DAF fay hattı, Bingöl'ün Karlıova ilçesinde başlamaktadır. Buradan çaprazlamasına ilerleyen fay hattı, İskenderun Körfezi'nde bir çıkıntı yapmaktadır. Çıkıntıların biri Mersin'e kadar ilerleyen bir segmenti oluşturur, diğer çıkıntı ise Ölü Deniz Çöküntüsü'ne, yani Lübnan'a kadar ilerler.
Doğu Anadolu Fay Hattı Hangi İlleri Kapsar?
Doğu Anadolu Fay Hattı illeri bahsettiğimiz üzere geçen yıl büyük bir felaket yaşadı. Fay hattı üstünde bulunan 11 il depremlerden ciddi şekilde engellendi. Özellikle de Kahramanmaraş ve Hatay'da büyük yıkımlar meydana geldi.
Doğu Anadolu Fay Hattı şehirleri dünya tarihi için ciddi önemi bulunan şehirlerdir. Özellikle de Fırat ile Dicle nehirleri arasında yer alan şehirler ve bu iki nehrin kıyısındaki şehirler, bilinen en eski yerleşimlerden bazılarıdır. Diyarbakır, Şanlıurfa, Gaziantep bu illere örnek olarak verilebilir.
Doğu Anadolu Fay Hattı iller listesi şu şekilde:
- Hatay
- Osmaniye
- Gaziantep
- Kahramanmaraş
- Adıyaman
- Elazığ
- Bingöl
- Muş
- Erzincan
Söz konusu fay hattı, Erzincan'dan itibaren Kuzey Anadolu Fay Hattı ile birleşmektedir. Ancak fay hattının bitimi olarak Bingöl'ün Karlıova ilçesi gösterilmektedir.
Bunun yanı sıra Bitlis Zagros Kuşağı da bu fayı takip etmektedir. Bu kuşak, İran'a ve Irak'a doğru uzanmaktadır.
Naci Görür Doğu Anadolu Fay Hattı Hakkında Ne Söyledi?
Türkiye'nin önde gelen jeologlarından Naci Görür Doğu Anadolu Fay Hattı hakkında sık sık açıklamalar yapıyor. 2023 depremleri öncesinde dahi öngörülerde bulunmaktaydı. Dolayısıyla Naci Görür'ün fay hattı hakkındaki görüşleri merak ediliyor.
Kendisi bu depremler sonrası "Tunceli’nin 4 tarafı faylarla çevrili; Ovacık, Malatya, Doğu Anadolu, Nazımiye Fayı var. Nazımiye, Pülümür, Tunceli bu fayların arasında... Kuzey Anadolu Fayı’nın Erzincan ile Bingöl-Karlıova arasında en son deprem 1784'te… Yedisu Fayı, her 250 senede bir deprem üretir.
Naci Görür ifadelerine şunları da ekledi:
Fayın tekerrür periyodu dolmuş, hem de 6 Şubat depremleri bu fayların uç kesimlerine stres transfer etmiş olabilir. Stres transferi nedeniyle bu faylarda oluşabilecek depremi öne çekmiş olabilir. Onun için endişe ediyoruz.”
Doğu Anadolu Fay Hattı Deprem Riski Ne Seviyede?
Depremler her zaman risklidir. Bu sebeple bir fay hattının ne seviyede risk oluşturduğu merak edilir. Doğu Anadolu Fay Hattı deprem riski var mı sorusu da merak edilen konular arasında. Doğu Anadolu Fay Hattı'nda bulunan büyük sismik boşluk 2023 Kahramanmaraş, Elbistan ve Hatay depremleri sonrası kapandı. Fay hattı enerjisini büyük oranda boşalttı.
Ancak yukarıda da paylaştığımız üzere başta Naci Görür olmak üzere pek çok jeolog halen tehlikenin tam olarak geçmemiş olduğunu belirtmekte. Geçtiğimiz günlerde konu hakkında açıklamada bulunan Japon deprem uzmanı Yoshinori Moriwaki, fay hattının kuzeydoğusu için uyarılarda bulundu.
Moriwaki, özellikle Bingöl, Muş ve Karlıova gibi Doğu Anadolu Fay Hattı segmentleri üzerinde bir kırılma beklenebileceğini belirtti ve tedbirli olunması gerektiğinin üstünü çizdi.
