Van Müzesi başkanlığında, Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi (Van YYÜ) Sanat Tarihi Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Dr. Ercan Çalış’ın bilimsel danışmanlığında yürütülen kazılarda, 100 mezar taşı restore edilip 45 yeni mezar gün yüzüne çıkarıldı.
Gevaş Selçuklu Mezarlığı, yaklaşık 50 bin metrekarelik bir alanı kaplamakta ve 14. yüzyılın ikinci yarısına tarihlenen mezar taşlarıyla Anadolu’nun en önemli Türk İslam mezarlıklarından biri olarak kabul ediliyor. Bugüne kadar tespit edilen 750 mezar taşının, Ahlat mezar taşlarından farklı olarak beyaz kalker taşından yapıldığı belirtiliyor. Restorasyon çalışmaları, bu mezarlığın tarihî değerini gün yüzüne çıkarma amacı güdüyor.
“Taşları adeta esaret altından kurtardık”
Çalışmalar hakkında bilgi veren Doç. Dr. Ercan Çalış, restorasyon sürecinin büyük bir titizlikle yürütüldüğünü belirtti. Şu ana kadar tahrip olmuş 100 mezar taşının restore edilerek tekrar ayağa kaldırıldığını söyleyen Çalış, "Mezar taşları tamamen eğrilmiş, kırılmış ve toprağa gömülmüşken bunları yeniden ayağa kaldırmak oldukça önemli. Ayrıca, taşların yüzeyindeki likenler temizlendi. Liken, taş yüzeyinde biyolojik bir bozulma oluşturan tabakadır. Taşların yüzeyini bu tabakadan arındırarak adeta onları esaretten kurtardık" dedi.
Melik İzzeddin Şir'in Oğlu Cafer’in mezarı bulundu
Çalışmalar sırasında, Melik İzzeddin Şir'in oğlu Cafer’e ait bir mezar taşı tespit edildi. Bu keşfi çok önemli olarak değerlendiren Çalış, "Bu tespit bizim için çok önemliydi. Mezar taşlarına baktığımızda, o dönemde insanların ölülerine ne kadar büyük bir saygı gösterdiğini görmekteyiz. Mezarlığın Artos Dağları ve Van Gölü'nün kıyısında kurulmuş olması, o dönemin insanlarının ölülerine ve büyüklerine verdiği değeri gözler önüne seriyor" diye konuştu.
"Topraktan tarih fışkırdı"
Gevaş Selçuklu Mezarlığı'ndaki kazıların önemine dikkat çeken Doç. Dr. Ercan Çalış, şu ifadeleri kullandı: “Mecazen ‘Topraktan tarih fışkırdı’ derler. Ama burada, kelimenin tam anlamıyla topraktan tarihin fışkırdığını gördük. Çıkarılan yaklaşık 45 mezar taşı, bizim için oldukça önemli bir bulgu olmuştur.”
Destek ve katkılar
Van Valisi Ozan Balcı başta olmak üzere, Kültür ve Turizm Bakanlığı, Van Kültür Turizm İl Müdürlüğü ve Van Müze Müdürlüğü'nün katkılarıyla yürütülen çalışmalar, mezarlığın hak ettiği değeri bulmasını sağlamakta önemli bir adım olarak değerlendiriliyor. Çalışmalar, bölgenin tarihî ve kültürel mirasını koruma amacı taşırken, ziyaretçilere de bu eşsiz mirası keşfetme fırsatı sunuyor.
