Temiz Hava Hakkı Platformu (THHP) tarafından her yıl düzenli olarak hazırlanan Kara Rapor’un altıncısı yayınlandı. Rapora göre, fosil yakıtlara olan bağımlılık Türkiye’de hava kirliliğini artırmaya devam ederken, kirliliğe bağlı ölümler de her geçen yıl artıyor. 2024 raporu, Türkiye'de nüfusun yüzde 92'sinin hala Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) standartlarının üzerinde kirli hava soluduğunu ortaya koyuyor.
Raporda, hava kirliliğinin meme kanseri ile bağlantısına dair çarpıcı bulgular yer alıyor. THHP’ye göre, PM10, PM2,5 ve azot dioksit (NO2) gibi kirleticilere uzun süre maruz kalmak, meme kanseri riskini artırıyor. Halk sağlığı uzmanı Prof. Dr. Gamze Varol, “NO2’deki her 10 μg/m3’lük artış meme kanseri riskini 1,02 kat artırıyor.” İfadelerini kullandı.
En kirli il Hakkâri
Türkiye’de 2022 yılında hava kirliliğine bağlı ölümler hem sayısal hem orantısal olarak artış gösterdi. Hakkâri, PM2,5 seviyeleri açısından en kirli il olarak öne çıkarken, bu ilde 230 kişi hava kirliliği nedeniyle hayatını kaybetti. Eğer DSÖ’nün belirlediği sınır değerlere inilebilseydi bu ölümlerin yüzde 41’i önlenebilirdi.
İzmir alarm veriyor
Raporda, üç büyük şehir olan İstanbul, Ankara ve İzmir’de PM10 ve kanserojen PM2,5 düzeylerinin yeterince ölçülmediği belirtiliyor. 2022 yılında İstanbullular, DSÖ’nün belirlediği kılavuz değerin 2,5 katı oranında PM10 kirliliğine maruz kaldı. İzmir’de ise 45,18 μg/m3 ile ulusal sınır değerlerin üzerinde bir hava kirliliği kaydedildi.
68 bin 440 ölüm önlenebilirdi
Hava kirliliği Türkiye genelinde 2022 yılında yaklaşık 70 bin can aldı. Halk sağlığı uzmanı Prof. Dr. Çiğdem Çağlayan’ın yönettiği sağlık etki değerlendirmesine göre, PM2,5 seviyeleri DSÖ kılavuz değerlerine indirilebilseydi, 68 bin 440 ölüm önlenebilirdi.
Hakkâri, Batman ve Şırnak gibi doğu illeri en yüksek hava kirliliğine sahip
Nüfus yoğunluğu yüksek şehirler, hava kirliliğine bağlı ölüm sayısında başı çekiyor. İstanbul'da hava kirliliği nedeniyle hayatını kaybeden kişi sayısı 8 bin 357, İzmir'de 4 bin 852, Bursa'da ise 3 bin 657 olarak kaydedildi. Hakkâri, Batman ve Şırnak gibi doğu illeri de hava kirliliğine bağlı ölüm oranlarının en yüksek olduğu şehirler arasında yer aldı.
Bu rapor, Türkiye'nin temiz hava politikalarına acil ihtiyacı olduğunu ve daha sıkı denetimlerin gerektiğini bir kez daha gözler önüne seriyor.
