Silvan ilçesinde bulunan Hasuni Mağaraları, M.Ö. 100. yüzyıla ait gizemli ve tarihi bir yolculuk sunuyor. 300'e yakın mağaranın bulunduğu Hasuni, yedi katlı mağaraları ile dünyanın ilk dubleks yerleşim yerlerinden biri olarak biliniyor.
Hasuni Mağaraları, MÖ bin ile MS 13. yüzyıla ait 300 odalı bir mağara cenneti olarak görülürken, mağaralarda kapsamlı bir araştırma yapılmasının tarihe yeni bir yön verebileceği düşünülüyor. Hasuni Mağaraları tarihi ise merak edilenler arasında yer alıyor. Hasuni Mağaraları’nın tarihi başta olmak üzere bu mağaralara dair merak edilenleri derledik. İşte detaylar…
Hasuni Mağaraları Tarihi
Hasuni Mağaraları, M.Ö. 100 yıllarından M.S. 13. yüzyıla kadar tarihlenen Anadolu'nun ilk yerleşkelerinden biri olarak karşımıza çıkıyor. Hasuni Mağaraları'nın tarihi oldukça dikkat çekiyor.
300'e yakın mağaranın bulunduğu Hasuni, yedi katlı mağaraları ile dünyanın ilk dubleks yerleşim alanlarından biri olarak biliniyor. Uzmanlar, Hasuni Mağaraları'nın tarihi, arkeolojik ve coğrafi özellikleri araştırılıp ortaya çıkarılırsa, Yukarı Mezopotamya uygarlık tarihine yeni bir yön verebileceğini söylüyor.
Mezolitik dönemde yaşadığı bilinen Hasuni'de yapılan kazılarda M.Ö. 100 yıllarından M.S. 13. yüzyıla kadar uzanan kalıntılar bulundu. Hasuni Mağaraları özellikle Hristiyanlığın yayıldığı Orta Çağ'da önemli yerleşim yerleri arasında bulunuyor.
Bu tarihi mağaralarda sarnıçlar, su arkları, kaya kiliseleri, dokuma atölyeleri, kayalığın düzleştirilmesi ve yollar ve çıkış merdivenleri gibi yerleşimin sosyal ve kültürel ihtiyaçlarını karşılayan yapılar var. Bunların yanı sıra Orta Çağ'da inşa edildiği belirtilen bir kilise de bulunuyor.
Hasuni Mağaraları'nda yerleşmenin Asurlular tarafından kurulduğu yönünde yaygın bir görüş var. Bununla birlikte, Asurların M.Ö. 1260-653 yılları arasında bölgenin büyük bir bölümünde hüküm sürdüğü söylenir.
Asurlulardan sonra bu bölgede Urartular, İskitler, Med İmparatorluğu, Persler, Büyük İskender, Partlar ve Büyük Tigran İmparatorlukları da etkili olmuş. Bu vadide, kluz (cluse) tipi korunaklı meskenler, kalker kayaçlardan oyulmuş yaklaşık 300 mağara mesken ve eklentileri de var. Bu yapılar birbirlerine geçitler ile bağlı bulunuyor.
Birbirine kanallarla bağlı su sarnıçları, hamamlar, kaya merdivenleri ve yolları, kaya kilisesi ve kilisenin yanındaki mini amfi tiyatro, bu yapay mağaralar kompleksinin en dikkat çekici özellikleri arasında yer alıyor.
İlk Dubleks Yerleşim: Hasuni Mağaraları
Hasuni Mağaraları tarihinden bahsederken mağaraların dünyada ilk dubleks yerleşim yeri olduğu konusu oldukça dikkat çekiyor.
Tarihi bölgenin muhteşem yapılarından biri, Hristiyanlığın ilk dönemlerinden başlayıp 13. yüzyıla kadar kullanıldığı düşünülen Hasuni Kaya Kilisesi.
Mağaraların hemen altında, kesme taştan yapılmış olan Şehir Kilisesi ve hamam bulunuyor. Günümüzde kilisenin yalnızca dört duvarı ayakta kalabilmiş durumda. Hasuni Hamamının çatı kısmı da yıkılmış. Hem hamam hem de kilise günümüzde neredeyse kullanılamaz hale gelmiştir. Kesme taşlarla yapılan hamamın yapım tarihi ile ilgili bir bilgi bulunmuyor.
Hamam ve çevresi, restorasyon ve koruma çalışmaları başlamadan önce define avcılarının uğrak yeri haline gelmesiyle tahrip edilmiş.
Hasuni Mağaraları tarihinin en büyüleyici kısmı bu mağaraların bazılarının üç, beş ve yedi katlı olması. Merdiven sistemi mağaralara giriş ve çıkışı sağlıyor. Bu bilgiler de bizlere, Hasuni Mağaraları'nın dünyanın ilk dubleks yerleşim yerlerinden biri olduğunu gösteriyor.
Hasuni Mağaraları Nerede?
Hasuni Mağaraları’nın önemli özelliklerini açıkladıktan sonra Hasuni Mağaraları nerede sorusuna da yanıt verelim.
Bu tarihi yerleşim yeri Silvan ilçesinden 7 km uzaklıkta konumlanıyor. Hasuni Mağaraları'nın tam konumu ise Hasankeyf'e giden tarihi Malabadi köprüsü ile ilçenin doğusunda bulunuyor. Mağaraların bulunduğu bölgeden kısa bir süre yürüdükten sonra ziyaretçiler tarihi atmosferle karşılaşabiliyorlardı.
Hasuni Mağaraları tarihini ilgi çekici bulan kişiler bu mağaraları ziyaret etmek üzere Hasuni Mağaraları açık mı sorusunu da soruyor.
6 Şubat 2023 tarihinde tarihin en büyük depremlerinden birini yaşamıştık. Sarsıntılar o kadar büyüktü ki 11 ilde birden yıkılmalar yaşanmıştı. Silvan ilçesinde bulunan Hasuni Mağaraları'nda da çatlamalar meydana geldi. Kültür ve Turizm Bakanlığı mağaraları ziyaretçilerine geçici bir süreliğine kapatmıştı.
Peki günümüzde Hasuni Mağaraları gezilebiliyor mu? Bu soruya evet cevabını verebiliriz. Kısa süreli ziyaretçilere kapanan bu mağaralar, artık ziyarete açık ve ziyaretçilerini bekliyor. Ancak zaman zaman tadilat çalışmaları nedeniyle ziyarete kapanıyor.
İlginizi Çekebilir: Diyarbakır Eğil Kalesi Nerede?
Hasuni Ne Demek? Mağaraların İsmi Nereden Geliyor?
Hasuni Mağaraları tarihine geçmeden önce enteresan ve merak uyandıran bu mağaralarının isminin nereden geldiğine bakalım. Peki Hasuni ne demek?
Hasuni ismi, Orta Çağ'da Hristiyanlığın yayıldığı Mezolitik dönemde insanların ilk yerleşim yeri olarak kullandığı yer olarak tanımlanıyor. Burada bir kilisenin var olması nedeniyle Hasuni, Hristiyanlığın yayıldığı yer anlamını da taşıyor.