Güneydoğu Anadolu ve Doğu Anadolu bölgeleri, aşiret sisteminin halen geçerli olduğu bölgelerimiz olarak bilinmektedir. Dev bir aile olarak görülebilecek aşiretler, geniş nüfusları ve etki alanlarıyla öne çıkmaktadırlar. Bu aşiretlerden biri de Muş bölgesinde ikamet eden Haseanan aşireti elbette. İnternette aşiret hakkında bilgi edinmek isteyenler Hasenan aşireti nüfusu kaç kişi gibi konuları araştırıyor.
Muş bölgesinin en büyük aşiretlerinden biri olan Hasenan aşireti, diğer aşiretlerle de akrabalık ilişkilerine sahiptir ve uzun süredir varlığını sürdürmektedir. Bu nedenle aslında Hasenan aşireti tarih olarak, biraz da Muş tarihiyle eşdeğer ya da paralellikler taşıyor diyebiliriz. Zaten Doğu Anadolu üzerine araştırma yapanların Hasenan aşireti hakkında araştırmalar yapması da bu yüzden.
Biz de bu yazımızda Hasenan aşiretiyle ilgili bildiklerimizi toparlayacak, Hasenan Aşireti nüfusu ne kadar ve aşiret Muş bölgesinde ne kadar zamandır ikamet ediyor inceleyecek ve sizlerin merakını gidereceğiz. İyi okumalar.
Hasenan Aşireti Kimdir?
Hasenan aşireti bilinen en eski kaynaklara göre 15. yüzyıldan bu yana Doğu Anadolu Bölgesi'nde bulunmaktadırlar. Aşiretin orijinal ismi Husnan aşiretidir, bazı kaynaklarda Husenan, Hasena veya Hasnan olarak da geçer.
Hasenan aşireti kökeni sık sık sorulur, ancak aşiretin anayurdu tam olarak bilinmemektedir. Bu konuda Hasenan aşireti nereli sorusunu araştıranların tahminlerine göre aşiret ilk olarak Zap bölgesinden Doğu Anadolu'ya gelmiştir. Bu düşüncenin sebebi, 14. yüzyılda bazı Arap gezginlerinin Zap bölgesinde yaşayan bir Kürt aşiretinden "Hasnan aşireti" olarak söz etmesidir.
Hasenan aşireti Osmanlı Devleti ile inişli çıkışlı ilişkilere sahip olmuştur. II. Mahmut döneminde aşirete İran sınırında bulunan kasabalarla iyi ilişkilere sahip olması yönünde ültimatom çekilmiştir. Aşiret buna rağmen 1829,1854,1877 yıllarında Osmanlı-Rus Savaşları'nda Osmanlı'ya destek vermiştir.
Hasenan aşireti II. Abdülhamit döneminde Osmanlı Devleti ile güçlü ilişkilere sahipti. O dönem Hasenan aşiretinin lideri konumundaki Mustafa Bey, bölgede kurulan Hamidiye Alayları isimli birliğin en güçlülerinden birisiydi. Hasenan aşireti, Hamidiye Alayları'na tam 2160 kişiyle destek vermekteydi.
Aşiret 1900'lü yıllarda birtakım kırılmalar yaşadı. Birinci Dünya Savaşı esnasında meydana gelen ekonomik kriz nedeniyle aşiretin bazı kolları yaşadıkları Muş ilinin Malazgirt ilçesinin Gümüşpınar köyünden göç kararı aldı.
Hacı Ağa'nın oğlu Hasan Ağa vasıtasıyla Önce Mardin'in Kızıltepe ilçesinin Akyüz köyüne göç eden kollar, 1980 yılında burayı da terk ettiler. Bazı kollar Şanlıurfa'nın Ceylanpınar ilçesine göç ederken, bazıları ise Gümüşpınar köyüne dönüş yaptı.
1915 yılında Reşit Ağa'nın yeğenlerinin bir kısmıysa Manisa'nın Salihli ilçesine, bir kısmıysa Bursa'nın İnegöl ve Nilüfer ilçelerine göç ettiler. Bu kollar sonrasında Muş'a dönmediler ve halen buralarda yaşıyorlar.
Cumhuriyet dönemi de aşiret bir kırılma noktası oldu. O dönemin aşiret lideri Miralay Halit Bey, 1925 yılında Şeyh Sait İsyanı'nı destekleme kararı aldı. Aşiret de isyana kısmen destek verdi. İsyan sonrası Miralay Halit Bey Erzurum'da yakalanarak tutuklandı.
Şu anda Dışişleri Bakanlığı görevi yapan Hakan Fidan'ın ve Sağlık Bakanlığı görevi yapan Fahrettin Koca'nın da Hasenan aşireti mensubu olduğu iddia edilmektedir.
Hasenan Aşireti Nüfusu Ne Kadar?
Hasenan aşireti büyük bir ailedir ve her büyük ailede olduğu gibi büyük bir nüfusa sahiptir. Aşiretin yedi kola, bu yedi kolun da farklı farklı ailelere bölündüğünü düşünürsek, aşiretin nüfusunun oldukça geniş olduğu tahmin edilebilir.
Hasenan aşireti nüfusu sadece Türkiye'ye değil, pek çok ülkeye yayılmıştır. Hasenan Aşireti Federasyon Başkanı Şehmus Altundağ, 2022 yılında yaptığı bir açıklamada "Hasenan Aşireti, özellikle Doğu ve Güneydoğu bölgelerinde yoğunlaşmakla birlikte 45 ilde, İran, Irak, Suriye ve Azerbaycan ile bazı Avrupa ülkelerinde 3 milyonu aşkın nüfusa sahip bir aşiret." ifadelerini kullanmıştır.
Hasenan Aşireti Nereli?
Hasenan aşireti Diyarbakır, Şanlıurfa ve Mardin gibi yerlerde kolları olan bir aşiret olsa da Hasenan aşireti nereden gelmiştir, şu anda nerede yaşamaktadır sorusunun cevabı için daha özel bir yerden söz etmemiz gerekiyor. Bu il ise Anadolu'nun kapılarının açıldığı Muş.
Muş Hasenan aşireti için yaklaşık altı yüzyıldır ev konumundadır. Aşiret burada geniş bir etki alanına sahiptir. Hasenan aşiretinin merkezi ise Muş'un Malazgirt ilçesidir.
Aşiretin merkezi Muş ve Malazgirt olsa da pek çok yerde Hasenan aşireti mensupları vardır. Hasenan aşireti nüfusu buralarda da artmaktadır.
Hasenan aşireti mensuplarının yaşadığı bazı yerler, Malazgirt, Hınıs, Tunceli, Siverek Ovası, Mardin Ovası, Ceylanpınar, Aşkale ve Karayazı olarak kısaca toparlanabilir.
Hasenan Aşireti Kolları
Hasenan aşireti kaç kişi sorusuna geçmeden önce Hasenan aşireti kolları hakkında bir araştırma yapmamız gerekiyor. Nitekim her aşiret büyük bir ailedir, büyük ailelerin de kolları vardır.
Hasenan aşireti seceresi aşiretin konuyla ilgili bireyleri tarafından arşivlerden toplanmış, çıkartılmış ve internet üstünden dolaşıma sunulmuştur. Aşiretin yaklaşık yedi ayrı kolu bulunmaktadır.
Hasenan aşireti seceresi incelendiğinde gördüğümüz Hasenan aşireti kolları şu şekilde:
- Seyîdan
- Malbat
- Şêxkî
- Qerecey
- Trokên
- Guloyî
- Torun Axa
Hasenan Aşireti Lideri Kimdir?
Her aşiretin olduğu gibi Hasenan aşiretinin de lideri vardır. Bu lider aileyi bir arada tutar, kollar arasındaki sıkıntıları giderir, bağları korur ve diğer aşiretlerle yaşanacak sıkıntılara karşı aşiretini korur, gerekirse işleri sulh yoluyla çözer.
