Kültürel miras açısından en zengin şehirlerimizden biri olan Diyarbakır, tarihi hamamları ile de ünlüdür. Kentin pek çok yerinde tarihi hamamlar bulunmaktadır. Sur içinde ve diğer ilçelerde hala daha halk, hamam kültürünü yaşatmaya devam etmektedir. Yazımızda sizler için Diyarbakır'da bilinen ve sık ziyaret edilen hamamlarından bahsedeceğiz. İşte Diyarbakır’ın tarihi hamamları…
Diyarbakır'ın Tarihi Hamamları
Ülkemizdeki tarihi hamamların çoğu bütün bir binada hizmet verir. Osmanlı döneminde inşa edilen bazı hamamlar, çeşitli binaların alt katlarında bulunabilir.
Diyarbakır'ın tarihi hamamları, çok eski zamanlardan beri varlığını sürdürmektedir. Bu hamamlar vatandaşlara tarihi de yansıtacak şekilde hamam kültürünü yaşatmaya devam etmektedir.
Diyarbakır'da çok sayıda tarihi hamama rastlayabilmek mümkün. Birçok kültüre ev sahipliği yapan Diyarbakır hamamları günümüze kadar gelmiş ve aktif olarak kullanılmaktadır.
Diyarbakır'ın tarihi hamamları aşağıdaki gibidir:
- Kadı Hamamı
- Vahap Ağa Hamamı
- Melik Ahmed Paşa Hamamı
- Behram Paşa Hamamı
- Deva Hamamı
- Çardaklı Hamamı
- Cincıklı Hamamı
1. Kadı Hamamı
Diyarbakır şehir merkezinde bulunan Kadı Hamamı, 1543-1544 yıllarında inşa edilmiştir. Kadı Camii ile hemen hemen aynı zamanlarda yapıldığı düşünülmektedir. Günümüze kadar gelen Kadı hamamı, 2009-2010 yıllarında yapılan restorasyonun ardından kendine has seki ve kurnaları kaldırılarak değişime uğramıştır.
Hamamda, avluya ve oradan soğukluğa geçmek için hamamın güneyinde yer alan basık kemerli kapı kullanılır. Kadı Hamamı, kareye yakın planı ve sekizgen kasnak üzerindeki kubbesiyle dikkat çekmektedir.
Bu hamam Diyarbakır'daki diğer hamamlardan farklı olarak kâgir fener ile fark yaratmaktadır. Kadı Hamamı günümüze kadar sağlam bir şekilde gelmiş olsa da hamam hizmeti vermemektedir.
2. Vahap Ağa Hamamı
Sur ilçesindeki Vahap Ağa Hamamı, 16. veya 17. yüzyılda yapıldığı tahmin edilen Diyarbakır'ın tarihi hamamlarından biri olarak karşımıza çıkmaktadır. Hamamın portal kısmının etrafında kesme taş kullanılırken, hamamın dış cephesi genellikle moloz taştan yapılmıştır.
Restorasyondan sonra restoran olarak hizmet veren bu hamam hem tarihi hem de çağdaş özellikleri birleştirmektedir.
Telgrafhane Sokak'ta bulunan ek bir girişten girilen Vahap Ağa Hamamı'na asıl giriş, doğu kısımdan yapılmaktadır. Vahap Ağa Hamamı'nın konumu tam olarak Gazi Caddesi, Telgrafhane Sokak üzerinde bulunmaktadır.
3. Melik Ahmed Paşa Hamamı
Diyarbakır'daki Melik Ahmed Paşa külliyesinin ilk yapısı olan Melik Ahmed Paşa Hamamı, 1564 yılında inşa edilmeye başlanmıştır. 1568 yılında tamamlanmış hamamlardan birisidir.
Kubbe geçişlerinde kaba yonu taşı kullanılan yapı, süslemelerden ziyade işlevselliğe odaklanan hamamlardandır. Batı ve güney cephelerinde ticari mekanlar olarak kullanılan bölümler, tarihi dokunun günümüze kadar devam eden yönlerini göstermektedir.
4. Behram Paşa Hamamı
Evliya Çelebi, 1564-1567 yıllarında inşa edilen Behram Paşa Hamamını göz alıcı mermerleriyle övmüştür. Suriçi'nde bulunan bu hamam, 2015 yılında meydana gelen çatışmalarda zarar görmesine rağmen orijinal hali ile var olmaya devam etmektedir.
Osmanlı zamanında Diyarbakır'ın o dönemki Valisi Behram Paşa tarafından yapılan Behram Paşa Hamam'ı, halk arasında “Paşa Hamamı” olarak da biliniyor. Diyarbakır'ın tarihi hamamları arasında yer alan Behram Paşa Hamamı, 2000 yılına kadar aktif hizmet vermiştir.
5. Deva Hamamı
1540'ta Hüsrev Paşa'nın vakfı olan Hamam-ı Kebir(Büyük Hamam), zamanla "Deva Hamamı" olarak anılmaya başlanmıştır. 500 metrekarelik bir alanda yer alan Deva Hamam'ında iki giriş bulunurkeni dikdörtgen olarak hazırlanan planı ise dikkat çekmektedir.
Deva Hamamı'nın tromplarla desteklenen sekiz köşeli kubbesi vardır. Bu hamam Diyarbakır'ın tarihi hamamlarından biri olarak günümüzde var olmaya devam etmektedir.
6. Çardaklı Hamamı
Çardaklı Hamamı 1520–1540 yılları arasında inşa edilmektedir. Bu hamam 1999 yılında Kültür Bakanlığı tarafından halkın erişimine açılmıştır.
Evliya Çelebi'nin Seyahatnâme'sinde, "Yapanın kim olduğu malum değildir. Ancak, temiz ve aydınlık bir hamamdır." sözleri ile bahsettiği Çardaklı Hamamı, Diyarbakır'ın tarihi hamamları arasında yer almaktadır.
7. Cincıklı Hamamı
Yapım tarihi belli olmayan hamamın soğukluk kısmının kubbesi yıllar içerisinde taşların dayanımı zayıflamıştır. Bu nedenle 2015 senesinde çökmüştür. Bir sonraki yıl yapının kalan bölümleri de yıkılmıştır.
