Diyarbakır’ın tarihteki isimleri, tarihsel süreç içerisinde değişen hükümdarlıklar ve kültürel etkilerle birlikte evrilmiş ve günümüzdeki halini almıştır. Peki, Diyarbakır ismi nereden gelmiştir? Geçmişten günümüze Diyarbakır'ın isimlerini inceledik. İşte ayrıntılar…
Diyarbakır'ın Tarihteki İsimleri Nelerdir?
Diyarbakır, tarih boyunca var olduğu bölge içerisinde pek çok medeniyetin hakimiyetine girmiş ve bu süreçte farklı isimlerle anılmıştır. Her dönemde şehrin adı, hakim olan kültürün etkisiyle dil, coğrafya ve kültürel özelliklerin yansıması olacak şekilde yeniden düzenlenmiştir. Bu nedenle Diyarbakır’ın isimleri tarihsel süreç içerisinde sürekli değişmiştir.
Diyarbakır’ın eski isimleri, bölgede hüküm süren hükümdarlıkların ve kültürün etkisiyle konuşulan dil içerisinde tanımlanmıştır.
Köken ve zaman açısından Diyarbakır’ın tarihi isimlerini sizler için incelerken aynı zamanda döneme ve kültüre ait kısa bilgilere de yer vereceğiz. Diyarbakır’ın kaç ismi var sorusuna yanıt arıyorsanız, sizler için detaylı bir içerik hazırladık. İşte detaylar…
Diyarbakır'ın İsimleri: Tarihteki Eski İsimleri Nelerdir?
Diyarbakır’ın tarihteki isimleri bölgenin coğrafi, kültürel ve hüküm süren medeniyetin izlerini taşımaktadır. Çeşitli medeniyetlere ev sahipliği yapan bu kadim şehrin tarihi 12.000 yıl önceye kadar uzanıyor. Peki, Diyarbakır’ın ismi nereden gelmiştir? İşte yanıtı…
Tarihsel süreç içerisinde geçmişten günümüze Diyarbakır’ın isimleri şu şekildedir:
- Amida
- Kara Amid
- Diyarbekir
- Amed
- Diyarbakır
Diyarbakır’ın eski isimlerini dönemsel ve kültürel açıdan inceleyelim…
1- Amida
Diyarbakır’ın isimleri tarihsel olarak Antik Çağ’a kadar uzanır. Antik Çağ’da Diyarbakır’ın ismi Amida’dır. İsim, ilk olarak yazılı Asur kaynaklarında geçmektedir. Şehrin stratejik önemi nedeniyle Asurlular, Bizans ve Roma İmparatorlukları tarafından sıkça kuşatılması söz konusu olduğundan dolayı sürekli isim değiştirdi.
Amida şehri, Dicle Nehri’nin yanı başında, Mezopotamya’nın verimli topraklarının hemen kenarında yer alıyordu.
Bu dönemde şehir, bölgenin ticari ve askeri merkezi haline gelmiştir. Roma İmparatorluğu Dönemi’nde Amida şehri, Doğu Roma İmparatorluğu’nun önemli bir kalesi haline gelmiştir. Diyarbakır’ın eski isimlerinden birisi olan Amida, şehrin kadim ve köklü adlarından birisini oluşturuyor.
2- Kara Amid
Diyarbakır’ın tarihteki isimlerinden birisi de Kara Amid’dir. Orta Çağ Dönemi’nde Diyarbakır, Kara Amid adıyla anılıyordu. İsmin kökeni ise şehir surlarının koyu renkli olmasından kaynaklanır. Orta Çağ Dönemi boyunca Kara Amid şehri, farklı medeniyet ve kültürlerin etkisi altında kalmış, kaynaklarda da bu isimle yer almasını sağlamıştır.
Diyarbakır’ın isimlerinden birisi olan Kara Amid, şehirde bulunan surların karanlık taşlarından kaynaklanmaktadır. Surların koyu renkli olması ise şehrin savunma gücünü ve dayanıklılığını simgeliyordu.
Bu kapsamda Diyarbakır’ın tarihteki isimlerinden olan Kara Amid adı da Orta Çağ’da şehrin stratejik ve kültürel etkisini vurgulayan en önemli detay oldu.
3- Diyarbekir
Diyarbakır’ın isimleri arasında Osmanlı İmparatorluğu’nda kullanılan Diyarbekir ismine de yer verebiliriz. Arapça Diyar-ı Bekir ifadesinden türetilen bu kavram, Bekir’in Diyarı anlamına geliyor. Osmanlı döneminde idari kayıtlarda geçen isim, tarihi metinlerde de sıkça yer almaktadır.
Bölgenin önemli merkezlerinden birisi olan Diyarbekir, Osmanlı İmparatorluğu’nun doğu sınırlarını kontrol etme ve koruma amacıyla farklı stratejiler için tercih edilmiştir.
Diyarbakır’ın eski isimlerinden olan Diyarbekir ismi, Osmanlı İmparatorluğu Dönemi’nde çeşitli kaynaklarda yer almıştır. Diyarbekir ticari ve askeri açıdan Osmanlı Devleti’nin önem verdiği şehirler arasında yer alıyordu.
Doğu sınırlarını korumak amacıyla kritik bir rol üstlenen Diyarbekir şehri, Osmanlı İmparatorluğu’nun yaşadığı dönem boyunca en önem verilen şehirlerden birisi olmuştur.
4- Amed
Diyarbakır’ın isimlerini listelerken aynı zamanda Amed ismine ayrı bir pencere açmak gerekir. Günümüzde Diyarbakır isminin Kürtçe karşılığı olarak kullanılan Amed, şehirde Kürt nüfusunun yoğun olmasından dolayı günlük yaşamda sıklıkla kullanılıyor.
Kürtlerin önem verdiği şehirler arasında yer alan Diyarbakır’ın eski isimleri arasında yer alan Amed, sadece şehir ismi olarak değil, aynı zamanda coğrafi bölgeyi tanımlamak adına kültürel ve siyasi kimlik taşıyan bir addır.
Kürt toplumunda sıkça kullanılan Amed ismi, Diyarbakır’ın Kürtçe karşılığı olarak günlük yaşam haricinde yaşamın diğer alanlarında da yoğun bir şekilde kullanılır.
5- Diyarbakır
Günümüzde Türkiye Cumhuriyeti sınırları içerisinde yer alan kadim şehrin Diyarbakır ismine yönelik çalışmalar, 17 Kasım 1937 tarihinde Mustafa Kemal Atatürk’ün trendle Diyarbekir’den (o dönem için kullanılan isim) Elazığ’a geçtiği sırada yapılan bir dil tartışmasının ardından Türk Dil Kurumu’na gönderilen bir telgrafla başlamıştır.
Türk Dili Dergisi’nin 1938 Haziran sayısında özetlenen bu çalışmalar, şehrin Diyarbakır ismiyle anılmasını sağlamıştır.
Geçmişten günümüze Diyarbakır’ın isimlerini sizler için özetledik. Türkiye Cumhuriyeti’nin Güneydoğu Anadolu Bölgesi’ndeki en önemli şehirlerinden birisi olan Diyarbakır, aynı zamanda nüfus ve ekonomik yapısıyla da öne çıkıyor.
Günümüzde Diyarbakır ismi, bölgenin tarihi ve kültürel çeşitliliğini yansıtan bir isim olarak kullanılmaktadır.
Diyarbakır İsmi Nereden Gelmiştir?
Diyarbakır’ın tarihteki isimlerinden olan ve Osmanlı İmparatorluğu’nda kullanılan Diyarbekir ismi, şehrin günümüzdeki adına temel oluşturmaktadır.
Diyarbakır ismi nereden gelmiştir sorusuna yanıt arayan kişiler için şehrin adının Diyarbekir (Diyar-ı Bekir) kelimesinden geldiğini, kökeninin ise Arapça’da Bekir’in Diyarı anlamını taşıdığını belirtebiliriz.
Diyarbakır’ın isimleri, şehrin 12.000 yıllık tarihi sürecinde farklı medeniyetlerin etkisiyle dönemsel olarak değişmiştir.
Asurlular, Bizans İmparatorluğu, Roma İmparatorluğu gibi medeniyetlerin en önemli şehirlerinden birisi olan Diyarbakır, Osmanlı İmparatorluğu Dönemi’nde Diyarbekir olarak anılmış, daha sonra Türkiye Cumhuriyeti’nin kurulmasıyla birlikte 1937 yılında Mustafa Kemal Atatürk’ün çalışmaları sonrasında günümüzdeki ismini almıştır.
Diyarbakır Tarihi Hakkında Kısa Bilgiler
Diyarbakır’ın isimlerini sizler için açıkladıktan sonra, kısaca şehrin tarihini inceleyelim. Diyarbakır tarihi, süreç içerisinde 12.000 yıllık bir geçmişe sahipken, aynı zamanda pek çok medeniyete de ev sahipliği yapmıştır. İşte Diyarbakır’ın tarihi hakkında kısa bilgiler…
Diyarbakır, Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nin önemli kentlerinden birisidir. Kalesi, iç kalesi ve tarihsel gelişiminin tüm evreleriyle simgelendiği anıtsal yapılarıyla buraya egemen olmuştur. Büyük uygarlıkların bıraktıkları belgelerle günümüzde sadece Türkiye’nin değil, aynı zamanda dünyanın da en önemli kentlerinden birisi sayılmaktadır.
Asya – Avrupa kıtaları arasında köprü görevi gören şehir, insanlık tarihi açısından pek çok “ilklere” de ev sahipliği yapmıştır. Diyarbakır, jeopolitik önem açısından ilk çağlardan günümüze Akdeniz’i Basra Körfezi’ne, Karadeniz’i ise Mezopotamya’ya bağlayıcı bir işlev görmüştür. Diyarbakır’ın tarihteki isimleri Amida, Amidi, Amid, Kara-Amid, Diyar-Bekir şeklinde özetlenebilmektedir.
Diyarbakır’ın tarihi 12.000 yıl kadar öncesine uzanmaktadır. Bismil ilçesinde yapılan son kazı çalışmalarında, M.Ö. 10.400 – 9.250 yılları arasında Körtik Tepe’de yerleşik hayata geçildiği bilgilerine ulaşılmıştır.
Anadolu’nun eski tarımcı köy topluluklarını en iyi şekilde tanımlayan Çayönü Tepesi, günümüzden 10.000 yıl kadar öncesine uzanan tarihiyle sadece bölge için değil, dünya uygarlık tarihinde de önemli bir yere sahiptir. Silvan’da yer alan Hassuni Mağaraları, Ergani’de bulunan Hilar Mağaraları’nda da bu çağdan kalma kalıntılar bulunmuştur.
M.Ö. 3000’li yıllarda Diyarbakır şehir merkezinde izlerine rastlanan Hurrilerin bölgeye hakim olmaya başlamasıyla, kentin yurt edinme çabaları da başlamaktadır. Ardından sırasıyla Mitaniler, Abbasiler, Mervaniler, Büyük Selçuklular, İnaloğulları, Nisanoğulları, Artuklular, Eyyubiler, Anadolu Selçukluları, Akkoyunlular ve Osmanlı gibi birçok devletin hakimiyeti altına girmiştir.
Diyarbakır tarihi açısından günümüzde UNESCO Dünya Kültür Mirası’na dahil edilen Diyarbakır Surları ayrı bir öneme sahiptir. Diyarbakır, kültürel kimliğiyle sadece Türkiye Cumhuriyeti’nin değil, aynı zamanda dünyanın da en önemli kentleri arasında gösteriliyor.
Sıkça Sorulan Sorular
Diyarbakır’ın isimleriyle ilgili en çok sorulan soruları yanıtladık:
1- Diyarbakır'ın kaç ismi var?
Diyarbakır, tarihsel süreç içerisinde resmi olarak 5 farklı isimle anılmıştır. Ancak kültürel çeşitliliğin fazla olması nedeniyle bölge isminin daha fazla olduğu bilinmektedir.
2- Diyarbakır'ın eski isimleri nelerdir?
Diyarbakır’ın tarihteki isimleri sırasıyla Amida, Kara Amid, Diyarbekir, Amed ve Diyarbakır şeklindedir.
