Birkleyn Mağaraları, kamuoyu tarafından "dünyanın bittiği ve ölümsüzlük suyunun aktığı" yer olarak tanımlanıyor. Peki, Birkleyn Mağaraları’nın hikayesi nedir? Diyarbakır’ın önemli tarihi noktalarından biri olan Birkleyn mağarası hakkında merak edilenleri yanıtladık!
Birkleyn Mağarası
8 bin yıllık bir geçmişe sahip olan ve Büyük İskender'in Doğu seferi esnasında askerleri ile birlikte konakladığı söylenen bölge keşfedilmeye açık hazinelerimizden biri.
Lice'de yer alan Birkleyn Mağaraları, efsanelerde ve kutsal kitaplarda adı geçen doğası ve tarihi ile görenleri adeta büyülüyor.
Antik çağlarda "Dünyanın bittiği yer" ve kutsal kitaplarda "Ölümsüzlük suyunun aktığı yer" olarak tanımlanıyor. Bu mağara derinlemesine araştırmalara konu olmadığından hala gizemini korumaya devam ediyor.
Eski çağlarda "dünyanın bittiği yer" olarak görülen Birkleyn Mağaraları, halk arasında aynı isimle (Birkleyn) anılıyor. Efsanelerde ve kutsal kitaplarda "ölümsüzlük suyunun aktığı yer" olarak da biliniyor. Mağaraların Türkiye Mağaralar Envanterindeki ismi ise "İskender-i Birklin" olarak geçiyor.
Çayın hemen üstündeki kanyonda bulunan neolitik çağ mağaraları hakkında çok az bilgi bulunuyor. Araştırmaların bizlere verdiği bilgiler, 1862 yılında C. Lehmann-Haupt ve W. Bleck'in 1898 ve 1999 yıllarında yaptığı çalışmalara dayanıyor.
2004 yılında, Münih Üniversitesi öğretim görevlilerinden Dr. Andreas Schachner başkanlığındaki bir ekip, mağaraların ikisinde de Asur dönemi rölyef ve yazıtlarını incelemek için tekrar bölgeye geldiler. Bu inceleme ve ziyaret sırasında çevredeki tüm arkeolojik kalıntılar tekrar incelendi.
Dr. Schachner tarafından yapılan yüzey araştırmasına göre mağaralar Geç Neolitik Çağ'dan itibaren kullanılmış. Kanyonun üzerinde yer alan ilk mağaranın girişinde Asur krallarına ait kabartmalar ve yazıtlar görülebiliyor..
Dr. Schachner çalışmalarında incelediği yazıtların I. Tiglatplesar'ın MÖ. 1114-1076 ve III. Salmansar'ın MÖ. 858-824 yıllarına ait olduğunu belirtiyor.
Dr. Schachner tarafından yapılan araştırmalardan birinde Asur Kralı III. Salmanassar'a ait cümleler yer alıyor;
“Benim krallığımı seven, benim adımı yücelten büyük tanrılar Asur, Bêl, Sîn, Samas, Adad, Istar. Salmãnu-asarêd (III. Salmanassar), dört cihanın kralı, Asur`un Kralı, Asur-nãsir-apli`nin (II. Asurasirpal) oğlu, Asur`un Kralı, Tukultî-Ninurta`nın (II.) oğlu, Asur´un Kralı Nairi Ülkesi (Van Gölü) denizinden güneşin battığı büyük (denize) (Akdeniz) hâkim fatihi. Hatti Ülkesi`ni tümüyle fethettim. Enzu geçidine girdim. Suhmu, Daiãnu (ve) Urartu Ülkeleri`ni tümüyle fethettim. Gilzanu Ülkesi`ne geçtim. Gilzanulular’ın vergilerini kabul ettim. Üç kez Nairi Ülkesi`ne gittim. Adımı Dicle´nin kaynağına yazdım.”
Birkleyn Mağarası’nın Hikayesi
Birkleyn Mağaralarında yapılan ön kazı çalışmalarında bulunan kalıntıların ışığında, bölgenin M.Ö. 6000 yılından beri yerleşim yeri olduğundan bahsetmiştik.
Mağara, Asur krallarının kitabe ve kabartmalarını içeriyor. Yerli halk, Makedonya Kralı Büyük İskender'in Pers seferine giderken 15 bin kişilik ordusuyla burada kaldığını söylüyor.
Bir başka efsanede ise İskender'i Zülkarneyn bir savaşa giderken, başında boynuz şekline benzer iki ur çıkıyor ve çok acı vermeye başlıyor.
Rivayete göre, İskender rüyasında Lice'deki Birkleyn mağaralarındaki suda yıkanırsa boynuzları kaybolacağını görüyor. Bunun üzerine, İskender-i Zülkarneyn Lice'yi ele geçirmiş ve Birkleyn mağaralarının suyunu içip başını yıkayınca boynuzlarından biri hemen yok olmuş.
Bu su doğal bir tünelden geçerek yerin altından çıkıyor. Bu suyun kaybolduğu yerin altına inilen yer "dünyanın bittiği yer" olarak tanımlanıyor.
Birkleyn Mağarası Nerede?
Görenleri büyüleyen muhteşem manzarası ve tarihi ile Birkleyn Mağaraları Diyarbakır'ın Lice ilçesinin Abalı köyünde konumlanmış.
Birkleyn Mağaraları, antik çağlarda "dünyanın bittiği yer" ve mitolojilerde "ölümsüzlük suyunun aktığı yer" olarak bahsediliyor. Birkleyn'in kelime anlamı ise "yükselme, kabarma" anlamına geliyor.
Birkleyn Mağaraları’nın tarihinden ve yerel halkın efsanelerinden bahsettikten sonra sıkça sorulan Birkleyn Mağarası nerede sorusuna da cevap verelim.
Birkleyn Mağaraları, Diyarbakır-Bingöl karayolunun üzerinde Abalı Köyü yakınında ve sınırları içerisinde yer alıyor. Birkleyn Mağaraları'nın en uzunu olan 900 metrelik ikinci mağara, Asur kral kabartmaları ve yazıtlarıyla dolu bir durumda.
