Nobel ödülleri, her yıl belirli alanlarda insanlığa önemli katkılarda bulunan kişilere veya gruplara verilen prestijli ödüllerdir. İlk olarak 1901 yılında verilen bu ödüller, Alfred Nobel’in vasiyeti doğrultusunda düzenlenir. Bu yıl tıp ve fizyoloji ödülü ile açılışını yapan Nobel ödülleri, fizik, kimya, edebiyat ve barış alanlarında da sahiplerini bulacak.
Kazananlara verilen ödül miktarı 11 milyon İsveç kronu (yaklaşık 1,1 milyon dolar) olup, bu maddi ödülün yanı sıra kazananların küresel üne kavuşmalarına ve eserlerinin satışlarının artmasına olanak tanır.
Nobel ödüllerinin verilmesi, İsveç Kraliyet Bilimler Akademisi, İsveç Akademisi ve Norveç Parlamentosu gibi çeşitli kurumlar tarafından düzenlenir. Ödül törenleri her yıl Alfred Nobel’in ölüm yıl dönümü olan 10 Aralık'ta gerçekleştirilir. Özellikle barış ödülü Oslo'da, diğer ödüller ise Stockholm'de verilir.
Nobel ödülleri, birçok ünlü ismi de kapsamaktadır. Bilim insanları Albert Einstein, Niels Bohr ve Marie Curie gibi isimler, edebiyat ödülünü kazanan Ernest Hemingway ve Albert Camus gibi yazarlar; Nelson Mandela, Martin Luther King Jr. ve Rahibe Teresa gibi ilham verici figürler de bu ödüllerin sahipleri arasında yer almaktadır.
Ödüller zamanla bazı tartışmalara da yol açmıştır. Örneğin, Egas Moniz'in lobotomi uygulaması nedeniyle eleştirilen fizyoloji ödülü ve barış ödülleri konusunda Henry Kissinger ve Yaser Arafat gibi isimlerin ödülleri tartışma yaratmıştır.
Nobel ödül töreninin ardından Stockholm Belediye Sarayı'nda düzenlenen ihtişamlı ziyafet, ödül sahipleri ve davetliler için özel bir kutlama sunmaktadır. Menülerde ise İskandinav mutfağının lezzetleri öne çıkmaktadır. Geçtiğimiz yılki menüde fırınlanmış pancar, kral yengeçli morina ve çikolata kreması gibi yemekler yer almıştır.
Nobel Ödülleri nedir?
Nobel Ödülü, İsveçli mucit ve sanayici Alfred Nobel'in vasiyetiyle 1895 yılında oluşturulmuş olan prestijli bir ödüldür. Nobel, servetinin önemli bir kısmını, insanlığa en büyük faydayı sağlayan kişilere verilmek üzere bir ödül fonu oluşturmak için ayırmıştır. İlk Nobel Ödülleri 1901 yılında verilmeye başlanmıştır.
Nobel Ödülleri, şu beş ana kategoride verilir:
Fizik: Evrensel doğa yasalarını keşfeden veya fiziksel dünya hakkında önemli katkılar yapan bilim insanlarına verilir.
Kimya: Kimyasal süreçler ve maddelerin yapısı hakkında önemli keşifler veya yenilikçi çalışmalar yapan bilim insanlarına verilir.
Fizyoloji veya Tıp: İnsan sağlığı veya biyolojik sistemler hakkında önemli katkılar sağlayan araştırmalar yapan kişilere verilir.
Edebiyat: Edebi eserleri ile dünya kültürüne önemli katkıda bulunan yazarlara verilir.
Barış: Uluslararası barışı, işbirliğini veya insan haklarını savunmada olağanüstü başarı gösteren kişilere veya kuruluşlara verilir.
Ayrıca, Alfred Nobel’in ölümünden sonra, 1968'de İsveç Merkez Bankası'nın girişimiyle Nobel Ödülü'nün bir uzantısı olarak Ekonomi Bilimleri Ödülü (resmi adıyla "Alfred Nobel Anısına Sveriges Riksbank Ekonomi Bilimleri Ödülü") oluşturulmuştur.
Kimlere Verilir?
Nobel ödülleri, insanlığa büyük fayda sağlayan bilim insanları, yazarlar, aktivistler ve barışa katkı sunan bireyler ya da kuruluşlara verilir. Kazananlar, Nobel Ödülleri'ni düzenleyen ilgili kurumlar tarafından titizlikle seçilir. Bu kurumlar şunlardır:
Fizik ve Kimya: İsveç Kraliyet Bilimler Akademisi tarafından verilir.
Fizyoloji veya Tıp: İsveç'teki Karolinska Enstitüsü tarafından verilir.
Edebiyat: İsveç Akademisi tarafından verilir.
Barış: Norveç Nobel Komitesi tarafından verilir.
Nobel Ödülü, alanında olağanüstü başarı gösteren ve insanlığa katkı sağlayan kişileri ödüllendirmekte olup, bilimsel gelişmeleri, kültürel başarıları ve barış çalışmalarını onurlandırır.