AMED TIMES - Associated Press tarafından hazırlanan haberde; İslami Şeriat Devleti (İŞİD) tarafından kaçırılıp, sonradan tekrar Şengal'e dönebilen Rihan İsmail'in hikayesi üzerinden, Ezidi'lerin 2014'ten sonra karşı karşıya kaldıkları tabloyu ve devam eden trajedik durumlarını gözler önüne seriyor.
"Şengal'e, Ezidi toplumunun kalbinin attığı yerdeki ailesinin evine döndüğünde, temelli döndüğünden emindi" cümlesiyle başyalayan haberde, henüz ergenlik çağındayken İŞİD militanları tarafından, kaçırılan Rihan İsmail'in, uzun yıllar süren esareti boyunca, Şengal'e tekrar dönme anının hasretini çektiğine dikkat çekiliyor.
Önce Irak'tan Suriye'ye, sonra da Suriye'den Türkiye'ye kaçırıldıktan sonra; Türkiye'deyken bir telefon bulan Rihana İsmail'in yaptığı kurtarma planıyla, kurtulmayı başarıyor ve Kahkahalarla dolu bir çocukluk, komşunun evini kendi evin gibi görebileceğin kadar birbirine sıkı sıkıya bağlı olan topluluğuna, doğup, İŞİD tarafından kaçırılana kadar büyüdüğü Şangel'e geri dönebildi.
Ancak bir zamanlar Şengal'e dönmenin hayalini kuran Rihan İsmail, şimdi ise uzaklaşmak istiyor.
‘Unutmak mümkün değil. Ama en azından her geliş gidişinizde köyünüzün bu şekilde yok edildiğini görmek zorunda kalmazsınız,’ diyor."
Şuanda 24 yaşında olan Rihan İsmail, Erkek kardeşinin ailesiyle yaşadığı ve köyde hâlâ ayakta kalan, birkaç evden biri olan, evde yaşıyor. Yakındaki bir okul da, yerinden edilmiş ailelere ev sahipliği yapıyor.
Rihan'ın, babası ve küçük kız kardeşi hâlâ kayıp. Üç erkek kardeşi ise İŞİD tarafından öldürülen, diğer 13 erkek ve çocukla birlikte yerel bir mezarlıkta gömülü.
İsmail, komşu kasabada her işi olduğunda mezarlığın önünden geçiyor.
“Burası ile orası arasında bin kez ölüyormuş gibi hissediyorsunuz,” diye aktarıyor.
İŞİD saldırısından on yıl sonra, Ezidi toplumu üyeleri Şengal'deki evlerine geri dönmeye başladı. Ancak anavatanlarının derin duygusal ve dini önemine rağmen, çoğu artık orada bir gelecek göremiyor.
Yıkılan evleri yeniden inşa etmek için para yok. Altyapı hâlâ harap durumda ve çok sayıda silahlı grup bölgeyi parçalıyor.
Kaçırılan 300 bin insandan sadece %43'ü geri dönebildi
Manzara korkunç anılarla dolu. Ağustos 2014'te Sincar'a saldıran militanlar, sapkın olarak gördükleri bu küçük ve dar görüşlü dini grubu, ortadan kaldırmaya kararlıydı. Erkekleri ve erkek çocukları öldürdüler, kadınları seks kölesi olarak sattılar ya da din değiştirmeye ve militanlarla evlenmeye zorladılar. Kaçabilenler ise kaçtı.
İŞİD'in Irak'ta yenilgiye uğratılmasının üzerinden yedi yıl geçti. Ancak Uluslararası Göç Örgütü'ne göre, Nisan 2024 itibarıyla Sincar'da yerinden edilen 300.000'den fazla insanın sadece %43'ü geri dönebildi.
Şengal olmadan Ezidilik, ölmek üzere olan bir kanser hastası gibi olur
Bazıları, Ezidilerin geri dönmemesi durumunda topluluğun kimliğini kaybedebileceği korkusunu aktarıyor ve ortaya çıkan manzara da bu endişelerin haklılığını gösteriyor adeta.
İŞİD'in saldırısı sırasında görevde olan merhum Ezidi ruhani liderinin kardeşi, Hadi Babaşeyh.“Şengal olmadan Ezidilik, ölmek üzere olan bir kanser hastası gibi olur,” diyor.
Kuzeybatı Irak'ın Suriye sınırına yakın bu stratejik köşe, yüzyıllardır Ezidilerin yurdu. Köyler, yarı kurak bir ovaya dağılmış durumda. Düzlükten yükselen Sincar Dağları, Ezidiler tarafından kutsal sayılan uzun ve dar bir sıradır. Efsaneye göre Nuh'un gemisi tufandan sonra bu dağa yerleşmiş. Ezidiler, daha önceki zulüm dönemlerinde olduğu gibi, İŞİD'den kaçmak için dağlara sığındı.
Şehrin dışında kalan bölgelerde de yıkımın izleri - harabeye dönmüş evler, terk edilmiş yakıt istasyonları, her yerde duruyor. Su şebekeleri, sağlık tesisleri ve okullar, hatta dini mabetler bile yeniden inşa edilmedi. Şengal kasabasının ana Sünni Müslüman mahallesi çoğunlukla enkaz halinde.
Şengal üzerinden siyasi çekişmelerden en çok Ezidiler zarar görüyor
Bağdat'taki merkezi hükümet ve yarı özerk Kürt bölgesindeki yetkililer, her birinin rakip bir yerel hükümeti desteklediği Şengal üzerinde mücadele ediyor.
Bu anlaşmazlık şimdi de Şengal'den kaçanların birçoğunun kaldığı Kürt bölgesindeki göçmen kamplarıyla ilgili bir tartışmaya dönüşmüş durumda.
Bu yılın başlarında Bağdat, kampların 30 Temmuz'a kadar kapatılmasını emretti ve kampları terk edenlere, 4 milyon dinar (yaklaşık 3.000 dolar) ödeme yapılmasını teklif etti.
Yerinden edilenlerden sorumlu bakan yardımcısı Karim al-Nouri, yaptığı açıklamada; Sincar'a geri dönüşle ilgili zorlukların “aşıldığını” söylemişti. Ancak Kürt yetkililer kamp sakinlerini tahliye etmeyeceklerini söylüyor.
Bölgesel Kürt Yönetimi Başkanı Neçirvan Barzani'nin danışmanı Hayri Bozani, Sincar'ın “insan yerleşimi için uygun olmadığını” söyledi.
Güvenli yer arayışı
Şengal ve Duhok'taki Ezidilerle yapılan sohbetlerde ise Şengal ve Ezidi köylerinin güvenli ve yaşanabilir olamdığına dikkat çekiliyor ve daha güvenli yer bulmaları halinde, buraları terk edeceklerini dile getiriyorlar.
Duhok'ta hayata tutunmaya çalışalardan biri olan Khalil; "İki ay boyunca orada kaldık ve sonra İD militanları gelip evi havaya uçurdular," diyor ve 25 yaşındaki kızı Haifa Barakat ise, "Şimdi tamamen yeni bir hayat, burada kimseyi tanımıyoruz." diyor.
Hayat şimdilik onlar için katlanılabilir olsa da, güvenlik konusunda endişeleri var.
Bölgenin farklı kesimlerinde Irak ordusu, Kürt peşmerge güçleri ve İD'le savaşmak için gelen ve hiç ayrılmayan çeşitli milisler devriye geziyor.
Yine bölgede PKK üyelerinin varlığı gerekçesiyle, Türkiye, sürekli hava saldırıları düzenliyor.
Silahlı grupların varlığı, hem yeniden inşayı zorlaştırıyor. Hem de bölgede yaşamın normale dönmesine engel oluyor. 2022 yılında Sincar'da hasar gören bir okul, bir Japon STK tarafından onarıldı. Ancak Japon yetkililer, okulun bir milis grup tarafından ele geçirildiğinden şikâyet etti.
